Wbrew tytułowi artykułu, Jan Obrąpalski nie był znany przede wszystkim z racji bycia siostrzeńcem słynnego malarza. W jego życiorysie znalazły się dokonania, które z całą pewnością zasługują na uznanie. A pokrewieństwo z Henrykiem Siemiradzkim to tylko taka – jak by to rzec – ciekawostka w biografii. Mimo tego ta właśnie ciekawostka sprawiła, że dziś o Janie Obrąpalskim tutaj piszę. A więc do rzeczy.
Urodził się 13 lipca 1881 roku w Warszawie. Jego ojcem był Erazm Obrąpalski (z zawodu inżynier komunikacji, budował kolej na terenie Cesarstwa Rosyjskiego), a matką – Maria z domu Siemiradzka (pisarka i tłumaczka literatury włoskiej), siostra słynnego malarza. Jan przy chrzcie otrzymał po wujku drugie imię – Henryk. Maria była drugą żoną Erazma.
W 1899 roku zdał maturę w gimnazjum klasycznym w Kielcach. W 1904 roku ukończył studia na Wydziale Mechanicznym Instytutu Technologicznego w Petersburgu uzyskując tytuł inżyniera technologa. W tym samym mieście jego wuj studiował na Akademii Sztuk Pięknych. W 1905 roku odbył 10-miesięczną praktykę monterską w Zagłębiu Dąbrowskim. Studiował także w latach 1906-1908 elektrotechnikę i termodynamikę na Politechnice w Berlinie Charlottenburgu.
W 1908 roku rozpoczął pracę jako inżynier przy montażu maszyn i urządzeń elektrycznych w oddziale firmy Siemens w Sosnowcu. Firma ta zajmowała się wówczas elektryfikacją kopalń oraz hut. W 1911 roku przeszedł do innego zakładu – Towarzystwa Górniczego Saturn w Czeladzi, które było wówczas największym przedsiębiorstwem przemysłowym w Zagłębiu Dąbrowskim. Awansując przez kolejne szczeble stał się nawet członkiem dyrekcji zakładu, a także prokurentem.
Obrąpalski w 1911 roku założył Koło Elektrotechników w Sosnowcu. Działało ono przy Sekcji Górniczo-Hutniczej Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu. Już w wolnej Polsce, po zjeździe założycielskim Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich, które odbyło się w dniach 7-9 czerwca 1919 roku w Warszawie Koło Sosnowieckie weszło w skład utworzonego SEP, jako jedno z kół założycielskich. We wspomnianym zjeździe wzięło udział 15 delegatów z Zagłębia.
Ponadto Obrąpalski w latach 1929-1934 był przewodniczącym Koła Energetyków przy Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Województwa Śląskiego w Katowicach. W latach 1923-1926 był członkiem Komisji Elektryfikacji Polskiego Zagłębia Węglowego, która opracowała memoriał dla Wydziału Elektrycznego Ministerstwa Robót Publicznych, stanowiący podstawę do późniejszej elektryfikacji Zagłębia. Brał również udział w pracach Polskiego Komitetu Energetycznego i Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. W latach 1926-1932 przewodniczył Komisji Nr 5 PKE – Urządzeń Elektrycznych w Kopalniach Węgla, która wydała w 1929 roku „Przepisy budowy i ruchu urządzeń elektrycznych prądu silnego w podziemiach kopalń” jako PPNE-17. Od 1935 roku działał w Centralnej Komisji Normalizacji Elektrycznej (CKNE), a w 1939 roku został jej przewodniczącym oraz przewodniczącym Komisji Redakcyjnej, która miała szczególne znaczenie, gdyż jej zadaniem było poddawanie ocenie merytorycznej i redakcyjnej każdej normy opracowanej w komisjach fachowych.
W 1924 roku Obrąpalski rozpoczął na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej trwającą 35 lat działalność dydaktyczną, obejmując wykłady z elektrotechniki górniczo-hutniczej i napędów, jako przedmiotu uzupełniającego w Katedrze i Zakładzie Urządzeń Elektrycznych prof. Stanisława Odrowąża-Wysockiego. Był to jedyny, a tak bardzo potrzebny dla przyszłych pracowników ciężkiego przemysłu, wykład z tej dziedziny na polskich uczelniach. W 1928 roku został docentem, a w roku akademickim 1929/1930 uzyskał habilitację, piątą z kolei, na Wydziale Elektrycznym, uzyskując prawo „Venia docendi” (zezwolenie na wykładanie).
W 1929 roku Obrąpalski objął stanowisko dyrektora Stowarzyszenia Dozoru Kotłów Parowych (SDKP) w Katowicach i rozpoczął najważniejszy i najbardziej dynamiczny okres swej działalności. W ciągu kilku lat Stowarzyszenie z instytucji o charakterze nadzorczym stało się poważną, uznawaną i cenioną daleko poza Śląskiem i Zagłębiem placówką naukowo-badawczą.
Związany od początku działalności inżynierskiej z Zagłębiem Śląsko-Dąbrowskim nie przyjął oferowanej mu w 1932 roku przez Politechnikę Warszawską Katedry Urządzeń Elektrycznych po zmarłym prof. Odrowążu-Wysockim i tytułu profesora zwyczajnego. Znalazł jednak czas na podjęcie w latach 1936 – 1939 wykładów w Wyższym Studium Nauk Społeczno-Gospodarczych w Katowicach.
W 1939 roku udało mu się wydostać z Katowic w ostatniej chwili przed wkroczeniem Niemców. Tragedię wrześniową przeżył bardzo ciężko. Załamał się nerwowo i z ciężkiej depresji wyszedł tylko dzięki nadzwyczaj troskliwej opiece żony, z którą tworzył idealne małżeństwo. Energię i równowagę duchową odzyskał dopiero w 1941 roku. W czasie wojny przebywał w Warszawie. Nawiązał kontakt z działającym w konspiracji wiceprezesem SEP K. Szpotańskim i w porozumieniu z nim zorganizował 12-osobowy zespół, który pod jego kierownictwem opracował Program Elektryfikacji Polski do roku 1960. Później niejednokrotnie z programu korzystano, tak trafne były zawarte w nim przewidywania, zwłaszcza dotyczące lokalizacji elektrowni. Główne tezy swego projektu przedstawił po wojnie w odczytach dnia 4 grudnia 1945 roku w Warszawie i 7 marca 1946 roku w Katowicach.
Po wojnie nie spotkał się z przychylnością nowych władz. Odebrano mu w 1945 roku majątek w Dziepółci, nawet mimo tego, że ziemie te zajmowały obszar mniejszy niż 50 hektarów (co było limitem ustanowionym przez reformę rolną).
Wrócił na Śląsk do dawnego Stowarzyszenia zwanego wówczas Śląskim Biurem Dozoru Kotłów, ale to już nie było to „Jego” Stowarzyszenie. Bezkompromisowa postawa i odwaga w wypowiadaniu własnego zdania stwarzała konfliktowe sytuacje z władzami, dlatego zaczął ograniczać tam swoją działalność. Brał natomiast czynny udział w restytucji działalności SEP. W marcu 1945 roku, jako jeden z byłych prezesów SEP został członkiem Tymczasowego Zarządu Głównego i funkcję tę pełnił do grudnia 1947 roku, tj. do I Walnego Zjazdu Delegatów SEP w Warszawie, na którym wybrano pierwszy powojenny Zarząd Główny SEP z prezesem Włodzimierzem Szumilinem.
Jednocześnie, jako ostatni przedwojenny prezes Oddziału Zagłębia Węglowego SEP, po uzyskaniu zgody władz zwołał na 21 stycznia 1946 roku zebranie organizacyjne, a na 16 lutego 1946 roku pierwsze Walne Zebranie członków OZW, na którym wybrano nowy zarząd z prezesem Lucjanem Nehrebeckim.
Sytuacja w przemyśle w pierwszych latach po wojnie była bardzo trudna m.in. ze względu na brak obowiązujących norm i przepisów. Inż. Jan Obrąpalski włożył dużo wysiłku we wznowienie działalności normalizacyjnej SEP. Zarząd Główny SEP powołał go na przewodniczącego Centralnej Komisji Normalizacji Elektrotechnicznej i Komisji Redakcyjnej. Na początku 1948 roku zrezygnował jednak ze stanowisk w CKNE ze względu na liczne obowiązki w pracy naukowej i dydaktycznej.
W 1946 roku został profesorem kontraktowym na Wydziale Elektrycznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach i zorganizował pierwszą tego typu w Polsce Katedrę Energetyki poświęconą zagadnieniom gospodarki elektroenergetycznej. W roku akademickim 1947-1948 był prodziekanem Wydziału Elektrycznego, a w 1948 roku został profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem Katedry Energetyki. Dopiero w 1956 roku otrzymał nominację na profesora zwyczajnego i został kierownikiem Katedry Elektryfikacji Zakładów Przemysłowych powstałej z połączonych katedr Energetyki i Napędu Elektrycznego. W tym okresie współpracował z ciężkim przemysłem Śląska, a zwłaszcza z górnictwem węglowym, gdzie cieszył się podobnie jak przed wojną, wielkim autorytetem i olbrzymim szacunkiem. Często odwoływano się w bardzo poważnych sprawach do Jego wiedzy i doświadczenia, a Jego opinie nie podlegały dyskusji. Współpracował ściśle z Głównym Instytutem Górnictwa. Był przewodniczącym Rady Naukowej Zakładu Energomechanicznego GIG-u, a w latach 1957-1958 brał czynny udział w pracach Komitetu Elektryfikacji Polski PAN, gdzie był członkiem prezydium, w pracach Państwowej Rady Energetycznej i wielu innych. Pracując w przemyśle i na Politechnice wychował wielu wybitnych inżynierów.
Jego dorobek publikacyjny obejmuje ponad 30 artykułów drukowanych w latach 1925-1938 w „Przeglądzie Elektrotechnicznym”, „Techniku” i „Technice Cieplnej”, sprawozdaniach i pracach Polskiego Komitetu Energetycznego. Napisał także 7 książek, z których „Maszyny wyciągowe elektryczne” i „Gospodarka energetyczna” doczekały się trzech wydań.
Studenci, którzy słuchali wkładów Profesora, wspominają, że wykładał jasno, zrozumiale, posługując się piękną polszczyzną, w tempie umożliwiającym zrobienie notatek. Unikał teoretycznych zawiłości, ale żądał zrozumienia fizykalnej strony zjawiska. Przytaczał wiele przykładów ze swej olbrzymiej praktyki, przez co wykład stawał się bardziej zrozumiały i interesujący. Dawał również przy tym wiele praktycznych rad życiowych dotyczących nie tylko wykładanego przedmiotu. Był jednym z pierwszych, którzy wiązali nauczanie z realiami przemysłowymi, umiał technikę łączyć z ekonomią, a rozwój techniki podporządkowywać interesom społecznym i narodowym.
Z żoną Gabrielą z Ostromęckich miał dwóch synów, Tadeusza i Jana.
Zmarł w wieku 77 lat, w dniu 14 grudnia 1958 roku w Wiśle i pochowany został na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim orderu Polonia Restituta (1937) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1955). W 1959 roku Walny Zjazd SEP nadał mu pośmiertnie godność Członka Honorowego SEP. W roku 2006 uchwałą XXXIII Walnego Zjazdu Delegatów Stowarzyszenia Elektryków Polskich w Łodzi został ustanowiony w 125. rocznicę jego urodzin Medal Honorowy im. profesora Jana Obrąpalskiego.
